Het mag duidelijk zijn dat je nóóit je pinpas of pincode moet afgeven aan iemand, zelfs niet aan bankmedewerkers. Ook met een bankrekening waar geen geld op staat loop je risico. Oplichters kunnen namelijk geen gebruik maken van hun eigen bankrekening voor geld dat zij krijgen uit oplichting, omdat een bankrekening op naam staat van de bankrekeninghouder. Als zij gebruik maken van hun eigen bankrekening, spoort de politie hen makkelijk op. Zij hebben dus bankrekeningen van anderen nodig zodat het voor de politie moeilijker wordt om hen te vinden.
Achtergrond geldezels
Degenen op wiens naam de bankrekening staat waarnaar het frauduleus verkregen geld wordt overgemaakt, worden ‘geldezels’ of ‘money mules’ genoemd. Geldezels maken het oplichters mogelijk om hun oplichtingspraktijken voort te zetten zonder gepakt te worden. Banken gaan er vaak van uit dat geldezels onder één hoedje spelen met de oplichters. Zij zouden bewust meewerken aan de oplichting en door de oplichters geïnformeerd worden dat zij als smoes moeten gebruiken dat hun pinpas verloren of gestolen is en dat bijvoorbeeld de pincode op een briefje bij de pinpas is bewaard. De politie heeft ook een filmpje gemaakt om uit te leggen wat geldezels zijn en hoe oplichters werken.
Hoe strikken oplichters de geldezels?
Geldezels weten lang niet altijd dat zij meewerken aan illegale praktijken. Vaak zijn geldezels zelf ook voorgelogen door de oplichters. Oplichters zijn namelijk handig in het overtuigen van anderen om hun pinpas en pincode vrijwillig af te staan. Zo zijn er snapchataccounts die zich voordoen als een bedrijf dat handelt in cryptocurrency. Zij doen alsof zij veel geld verdienen met deze handel, maar dit niet kunnen gebruiken doordat zij bijvoorbeeld gebonden zijn aan opnamelimieten. Of zij geven aan dat als zij de uitbetaling via andere betaalrekeningen doen, zij belasting kunnen ontwijken. Met deze leugens verklaren zij waarom zij bankpassen en pincodes van de beoogde geldezels nodig hebben.
Loze beloften bij de oplichting
De oplichters vragen de geldezels om hun bankpas en pincode te verstrekken tegen een (hoge) vergoeding. Ze beloven bijvoorbeeld een bepaald deel van het geld dat op de rekening wordt gestort. Dit verklaren zij bijvoorbeeld door aan te geven dat zij veel geld besparen doordat zij belasting ontwijken. Soms betalen de oplichters ‘influencers’ om hun activiteiten te promoten via sociale media. De influencers worden gevraagd om mensen toe te voegen op bijvoorbeeld Snapchat. Als mensen dat doen, overtuigen ze de beoogde geldezels om hun bankpas en pincode af te staan met beloften over snel, makkelijk en legaal geld verdienen. Het saldo dat op de rekening staat kan de geldezel overboeken naar een andere rekening. De geldezels wordt verteld dat zij dus geen enkel risico lopen (wat niet waar is). De beoogde geldezels laten zich op deze manier overtuigen om hun bankpas en pincode af te staan.
Als de geldezels vervolgens gebeld worden door de bank dat hun rekeningen geblokkeerd zijn vanwege betrokkenheid bij fraude, lukt het vaak niet meer om contact te krijgen met de oplichters. Of de oplichters doen alsof het een foutje is van de bank, en geven aan dat het snel hersteld kan worden. Zij blijven vervolgens volhouden dat het om ‘legaal’ geld zou gaan. Soms adviseren zij de geldezels om tegen de bank te liegen en te zeggen dat zij hun pinpas en pincode zijn verloren of dat deze is gestolen. Dat werkt vaak niet.
Waarom gaan banken er van uit dat pinpassen niet gevonden of gestolen zijn?
Wanneer een slachtoffer aangeeft opgelicht te zijn, gaat de bank er veelal van uit dat degene op wiens naam de bankrekening staat waar het geld naartoe is overgemaakt, een geldezel is. Een verklaring dat de pinpas is verloren of gestolen wordt niet geloofd. De bank weet dat oplichters de geldezels adviseren om te verklaren dat de pinpas is kwijtgeraakt of gestolen. Daarnaast weet de bank dat het onwaarschijnlijk is dat de oplichters gebruik maken van een rekening van een gevonden of gestolen bankpas.
Als iemand zijn pinpas verliest of wordt gestolen, zal de rekeninghouder zijn pinpas over het algemeen snel blokkeren. Voor oplichters is het dus riskant om gebruik te maken van gevonden of gestolen bankpassen. Ook als ze de pincode hebben. Zij weten dan namelijk nog niet of de pinpas is geblokkeerd of niet. Als zij vervolgens grote geldbedragen door slachtoffers over laten maken naar de rekening van de gevonden of gestolen pinpas, maar deze blijkt geblokkeerd te zijn, zijn zij het geld kwijt omdat het niet opgenomen kan worden. Uiteraard kunnen zij vooraf controleren of de pinpas werkt door eerst met kleine bedragen te testen, maar dat kan de bank zien. Als er niet eerst geprobeerd is een klein bedrag te pinnen, gaat de bank er van uit dat de oplichters wisten dat de bankrekening niet geblokkeerd was, en dat de pinpas en pincode dus vrijwillig zijn afgestaan.
In veel gevallen is er niet eerst met een klein bedrag getest of de bankrekening geblokkeerd is. Daarnaast zijn er nog andere indicaties dat iemand zijn pinpas vrijwillig heeft afgestaan. Bijvoorbeeld wanneer kort daarvoor het hele saldo is overgeschreven naar een andere bankrekening of de opnamelimieten van de bankrekening zijn verhoogd via internetbankieren. Dit zijn sterke aanwijzingen dat de rekeninghouder van plan was zijn betaalpas aan iemand anders te geven.
Vrijwillig geven van pinpas en pincode aan oplichters
De bank gaat er dan dus van uit dat de pinpas en pincode vrijwillig aan de oplichters zijn gegeven. Zij gaan er dan ook van uit dat de geldezels wisten dat ze met illegale praktijken bezig waren. De bank is van mening dat rekeninghouders moeten weten dat zij hun bankpas en pincode niet aan anderen moeten geven. Banken vinden dat als je dat wel doet, je zelf (bewust) het risico neemt dat iemand misbruik maakt van je bankrekening. De bank vindt daarom dat de geldezel bewust mee werkt aan fraude of in ieder geval bewust het risico heeft genomen dat wordt meegewerkt aan fraude.
De verklaringen van ‘geldezels’ dat zij zelf ook zijn voorgelogen worden vaak niet door de bank geloofd. De bank vindt het kwalijk dat een ‘geldezel’ zo makkelijk zijn of haar pinpas en pincode heeft afgestaan aan iemand die de geldezel niet goed kende. Volgens banken rechtvaardigt dat de maatregelen die banken nemen.
Gevolgen voor geldezels
Geldezels kunnen grote problemen krijgen doordat hun bankrekening is gebruikt bij oplichting. De politie kan de geldezels als verdacht aanmerken van (schuld)witwassen of vanwege betrokkenheid bij de oplichting. Dit kan leiden tot een strafrechtelijke procedure van de geldezel, met mogelijk een straf en een aantekening op de justitiële documentatie (strafblad) tot gevolg.
Daarnaast kan de bank de financiële schade van het slachtoffer verhalen op de geldezel. Ook kan de bank de bankrekening(en) van de geldezel blokkeren en opheffen, lopende kredieten opeisen en de gegevens van de geldezel opnemen in de frauderegisters van de bank. De persoonsgegevens van de geldezel kunnen worden opgenomen in het Intern- en/of Extern Verwijzingsregister voor maximaal acht jaar. Over de werking van deze registers zijn verschillende andere blogs te vinden op onze website:
Bezwaar tegen opname in het Intern- en Extern Verwijzingsregister
Belangenafweging Interne- en Externe Verwijzingsregisters
Bankafschrift of loonstrookje aanpassen t.b.v. een lening? De risico’s op een rijtje
Klachtprocedure Kifid en procedure civiele rechter bij oplichting
Men kan bezwaar maken bij de bank tegen de genomen maatregelen door de financiële instelling. U kunt een klacht indienen bij het Klachteninstituut voor de Financiële Dienstverlening (Kifid) na het doorlopen van de procedures bij de bank. Bekijk de werkwijze van Kifid op haar website.
De zaak kan daarnaast ook worden voorgelegd aan de civiele rechter. In sommige gevallen kan de zaak na de procedure bij Kifid nog worden voorgelegd aan de rechter (als gekozen wordt voor een niet-bindend advies). Bij Kifid en de rechtbank kan verzocht worden om verwijdering van de persoonsgegevens uit de desbetreffende registers of om een matiging van de termijn, bijvoorbeeld vanwege persoonlijke omstandigheden of omdat aangetoond kan worden dat iemand niet of in mindere mate betrokken is geweest bij de fraude, bijvoorbeeld omdat de geldezel zelf is voorgelogen.
Veel banken nemen geldezels direct op in de frauderegisters voor de maximale duur van acht jaar. Kifid heeft in haar recente uitspraken aangenomen dat geldezels verwijtbaar handelen, maar dat zij minder verwijtbaar handelen dan de daadwerkelijke oplichters. Zij maken zich volgens Kifid met hun handelwijze schuldig aan schuldwitwassen. Dit kwalificeren zij als minder kwalijk dan opzetdelicten. Kifid stelt dat het fungeren als geldezel zeer verwijtbaar is, maar dat er nog zwaardere feiten denkbaar zijn. Dit leidt er toe dat Kifid in veel recente zaken de registratietermijn verlaagt naar zes jaar. In sommige gevallen zelfs naar bijvoorbeeld vier of vijf jaar. Dit kan zijn vanwege persoonlijke omstandigheden van de geldezel, zoals leeftijd of psychiatrische problematiek.
Contact SKE Advocaten
Bent u geregistreerd in het Interne- of Externe Verwijzingsregister? Neem dan contact op met SKE advocaten voor advies of bijstand bij bezwaar- of beroepsprocedures bij de financiële instelling zelf. Of bij een klachtprocedure bij KiFiD. Ook in eventuele strafrechtelijke procedures kunnen de ervaren advocaten van SKE advocaten u bijstaan.
Lees hier meer over oplichting via WhatsApp of telefoontjes via zogenaamde bankmedewerkers.